DÒNG DÔNG TUỔI THƠ
Phía đông-nam làng tôi –cái làng Đoàn
Xá-làng tề thời Pháp thuộc là một con sông xanh mát rượi,uốn khúc quanh
co,quanh năm cung cấp nước và bồi đắp phù sa màu mỡ cho cánh đồng làng tôi.Con
sông ôm gọn một quả đồi trong lòng mà dân làng tôi vẫn gọi là núi Ngo cũng vì
vậy mà con sông này được gọi là sông Ngo,cảnh quan sơn thủy hữu tình.Sông Ngo
bắt nguồn từ sông Kinh Thầy(Một nhánh của sông Kinh Thầy),danh giới giữa Đông
Triều Và Kim Môn chạy quanh phía Đông Nam làng tôi đến Cầu Đất(trên đường 18)
sang bên kia là xã Tràng An,Đông Triều, chiều dài khoảng 4 km.
Thời Pháp thuộc chưa có đê điều,nước
Thủy triều lên to mặn chát.Khu bãi sông làng tôi chỉ cấy được 1 vụ mùa ,còn vụ
chiêm thì bỏ cỏ.Sau hòa bình 1954 dân làng tôi mới đắp đập chặn không cho nước
biển tràn vào từ đó mới cấy được hai vụ lúa một năm,Ngày xưa sông rộng
lắm,những đoạn cong nước thủy triều lên,chảy mạnh xoáy thành lựng, cuộn
tròn,người lớn cũng không dám bơi qua.Thuyền bè từ các nơi xuôi ngược tấp nập
về đến tận Cầu Đất buôn bán,mua tre gỗ và các lâm sản khác mang về Hải
Dương,Hải Phòng,Thái bình…
Sông Ngo cung cấp nước cho cánh đồng
làng tôi,lúa ngô khoai quanh năm xanh tốt.Sông phủ dầy phù sa cho những cánh
đồng hai bên bờ,phì nhiêu màu mỡ.Sông cung cấp thực phẩm chính và duy nhất cho
nhân dân làng tôi như:Tôm,Cá,Trai,Ốc,Hến.Đặc biệt vào tháng 9 và tháng 10(Âm
lịch) “Tháng 9 đôi mươi,tháng 10 mồng năm”,là mùa rươi đến(Bây giờ là đặc sản
quý hiếm đối với các đại gia bắt đầu biết ăn chơi!) Bây giờ con sông chỉ còn là
con mương nhỏ người ta có thể sắn quần lội qua dễ dàng, oằn oại chạy quanh làng
với nguồn nước ô nhiễm do lấn dòng để chăn nuôi,vứt bỏ rác thải…
Con sông quê với rất nhiều kỷ niệm tuổi
thơ.Tuổi thơ của tôi gắn liền với Sông Ngo,tôi đã lớn lên từ dòng nước mát lành
mà sông Ngo đã cần mẫn mang lại.
…Nhà nghèo,còn nhỏ nhà lại
không có trâu,thấy các bạn các anh nhà có trâu chăn trâu trên núi,trên bãi
sông,chiều chiều tắm mát trên con sông quê,tôi rất thèm khát mà không sao thực
hiện được.Có khi tôi đi theo cả ngày để được tắm sông,được đánh trận giả trên
núi,…khi đàn trâu vẫn ngoan ngoãn ăn trên bãi sông.
Thế rồi may sao mẹ tôi cho tôi đi ở cho
chăn trâu cho bác tôi,ông nuôi cơm,một năm may cho một bộ quần áo nâu,tháng 6
làm trắng nước cho nhà tôi 6 sào ruộng(chỉ việc đem mạ ra cấy)Tôi rất vui và
hào hứng với công việc vì đã đóng góp được phần nào cho gia đình,tôi chăm cho
trâu còn hơn chăm cho mình,lúc nào cũng béo mượt và đen bóng.Thế là tôi được
hòa mình với các bạn trong làng,với công việc chăn trâu, cắt cỏ.Chiều nào chúng
tôi cũng lừa trâu xuống sông tắm cho trâu và cho người.vừa tắm vừa nô nghịch
đến hàng tiếng đồng hồ mới thôi.
Những ngày cho trâu về sớm, nước cạn,
tôi và anh chị tôi(con bác) lại quẩy quang thúng ra sông với 2 cái vồ đập đất
và 2 cuộn đăng cao khoảng 30 cm.Dọc bờ sông tìm đến một bụi thật rậm,tôi xuống
sát mép nước dưới lòng sông khoét một cái lỗ to hơn cái nồi cơm điện hiên
nay.Anh tôi cắm 2 hàng đăng theo hình chữ V
từ miệng lỗ chếch lên bụi rậm.Thế là xong.Anh chị tôi lấy vồ đập vào bụi
cây,cáy xô ra rào rào chạy theo hai hàng đăng chui tọt vào hố,còn tội chỉ việc
vơ bỏ vào thúng là xong.Cứ như thế chỉ vài bụi là được một gánh nặng.Ngày mai
chị tôi lại có món đi chợ,tuy thu hoạch chẳng là bao nhưng nhà quê thế là cũng
có đồng tiêu vặt.
Mùa hè vào tháng 5,tháng 6,khi nước
thủy triều lên mấp mé bờ sông,tôi lại mang rậm ra đánh có khi thì tôm, cá có
khi thì cáy, rạm được gì lấy đó.Có khi đánh đến lúc trăng lên mới về.Tiếng ì ọp
đây đó,tiếng gọi nhau vang cả một khúc sông, rất vui vẻ quên cả mệt nhọc Vì có
phải chỉ có mình tôi đâu mà có hàng chục người cùng ì ọp như thế.Ai đầy giỏ
trước thì về trước,cũng có hôm trở trời được toàn cá tươi .Ngày mai vừa có thức
ăn vừa được bán thêm tiền cho mẹ.
Ngày có rươi cả làng không kể già trẻ
lớn bé ra đồng nước trắng băng để hớt rươi.Ai có săm thì dùng săm,ai có vợt thì
dùng vợt,ai không có thì dùng rá,sàng,dần ra để hớt.Bọn trẻ chúng tôi vừa hớt
vừa nghịch quần áo ướt sũng,lúc ở ruộng này lúc chạy sang ruộng khác,té nhau
rồi đầm mình xuống nước,thế mà cũng được hàng cân.(Bây giờ 1kg là 400000đ đến
500000đ)
Mẹ tôi mò tôm cá dưới sông rất
giỏi.Những hôm nước kém(cạn dòng) cả làng ra sông mò tôm cá.Lần nào mẹ cũng cho
tôi đi theo,một là cho vui hai là dậy tôi mò.Mỗi lần chẳng được là bao so với
mẹ,nhưng lần nào mẹ cũng cho đi theo.Cả khúc sông dài 4km người đi mò chen nhau
như một đám biểu tình.Dần dần tôi tự đi một mình và tay nghề nâng lên rõ rệt.Hễ
nói ở đâu tháo đầm bắt cá là mẹ con tôi lại đi, có khi đi xa đến mấy cây số
Mùa nước đẫy,nước chẩy qua cống Ngo ào
ào,là chúng tôi lại ra chơi trò nhảy cầu và ngược dòng nước siết.(Cống các cụ
xây không biết từ bao giờ để lấy nước vào khu đồng trong)
Thứ nhất bơi ngược cống nước chảy siết:Khi
ngược dòng như vậy được phép bám vào cây,rễ cây để leo.Tuy chỉ có thế nhưng có
đứa hàng chục lần mà không lên được.Tôi láo cá hơn trước đó tôi đã xem kỹ rễ
nào chăc cành nào khỏe để lúc ngược cứ cành đó rễ đó mà túm.Vì vậy hầu như lần
nào tôi cũng vượt được.Còn bọn nó khỏe hơn nhưng túm vào đâu lở đó thế là lại
tụt xuống làm lại từ đầu.
Thứ hai là nhảy cống(cống cao lắm, nước
lũ người và trâu bò vẫn đi qua được):Nhảy xuống đầu nguồn trôi qua cống xuống
tận cùng leo lên nhảy cú khác,cứ như thế tranh nhau nhảy,có lúc thằng nọ nhảy
chồng cả vào thằng kia cười khoái trá.Cứ thế chúng tôi chơi có khi hàng vài
tiếng thậm chí có thằng bố mẹ phải đi gọi mới về,(tất nhiên hôm đó sẽ no
đòn).Và còn không biết bao kỷ niêm thời thơ ấu với con sông quê,chỉ tiếc rằng
bây giờ,kỷ niệm thì còn,mà nhìn sông thì ngám cảnh, sông đâu còn nữa…
Tuy nhiên cũng có những kỷ niêm đău
lòng.Chính bố tôi bị giặc Pháp bắn chết tại khúc sông này vào chiều 3-6 1950(âm
lịch),khi ông về công tác bí mật tại xã Hồng Phong,bị bọn chỉ điểm việt gian
báo cho giăc,hãm hại.
Một dòng sông nhỏ chạy vòng
quanh làng tôi,phủ dầy một lớp phù sa màu mỡ cho cánh đồng làng tôitưới xanh
đồng ruộng và cung cấp thực phẩm cho cả làng, một cảnh quan sơn thủy hữu tình
với đầy những kỷ niêm vui buồn của tuổi thơ nay chỉ còn lại trong ký ức…
Hưudoandongtrieu 10-6-2012
